XƠ GAN: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH ĐIỂU TRỊ

Đã Xem: 11

XƠ GAN: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ

Xơ gan là gì?

Xơ gan là một bệnh lý mạn tính của gan, xảy ra khi mô gan bình thường bị thay thế bởi mô xơ (sẹo) do tổn thương kéo dài và lặp đi lặp lại. Khi mô xơ phát triển, gan mất dần khả năng thực hiện các chức năng sống còn như lọc độc tố, sản xuất protein, dự trữ năng lượng và hỗ trợ tiêu hóa. Nếu không được điều trị kịp thời, xơ gan có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như suy gan, xuất huyết tiêu hóa, bệnh não gan, ung thư gan và tử vong.

Nguyên nhân gây xơ gan

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến xơ gan, bao gồm:

1. Viêm gan virus mạn tính

Viêm gan B và viêm gan C là hai nguyên nhân phổ biến gây xơ gan ở nhiều quốc gia, đặc biệt là ở châu Á và châu Phi.
Virus gây viêm gan phá hủy tế bào gan qua thời gian, dẫn đến viêm mạn tính và hình thành mô sẹo.

2. Lạm dụng rượu bia

Uống rượu thường xuyên và kéo dài làm tổn thương tế bào gan, gây ra viêm gan do rượu, gan nhiễm mỡ do rượu và cuối cùng là xơ gan.
Nguy cơ xơ gan tăng lên theo lượng và thời gian sử dụng rượu.

3. Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

Thường gặp ở người béo phì, đái tháo đường type 2, tăng mỡ máu.
Nếu không kiểm soát tốt, gan nhiễm mỡ không do rượu có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ (NASH) và xơ gan.

4. Bệnh lý di truyền và chuyển hóa

Bệnh Wilson (tích tụ đồng trong gan)
Bệnh hemochromatosis (tích tụ sắt)
Thiếu hụt alpha-1 antitrypsin

5. Tắc mật mạn tính

Các bệnh lý như viêm đường mật xơ hóa nguyên phát hoặc viêm đường mật do tự miễn làm cản trở dòng chảy của mật, dẫn đến tổn thương gan kéo dài.

6. Tác dụng phụ của thuốc hoặc hóa chất

Một số thuốc nếu sử dụng lâu dài hoặc sai cách có thể gây độc cho gan, ví dụ như methotrexate, isoniazid, amiodarone.

7. Nguyên nhân khác

Nhiễm ký sinh trùng (sán lá gan)
Bệnh tự miễn (viêm gan tự miễn)
Xơ gan mật nguyên phát

Triệu chứng của xơ gan

Triệu chứng của xơ gan phụ thuộc vào giai đoạn bệnh, thường được chia thành hai giai đoạn: xơ gan còn bù và xơ gan mất bù.

Giai đoạn xơ gan còn bù

Ở giai đoạn này, gan vẫn còn khả năng bù trừ nên nhiều người không có triệu chứng rõ ràng. Một số dấu hiệu có thể gặp:

Mệt mỏi kéo dài
Chán ăn, đầy bụng, buồn nôn
Sút cân không rõ nguyên nhân
Ngứa nhẹ

Giai đoạn xơ gan mất bù

Khi gan mất khả năng bù trừ, các triệu chứng trở nên rõ rệt và nghiêm trọng hơn:

Vàng da, vàng mắt
Phù chân, cổ trướng (báng bụng)
Xuất huyết dưới da, dễ bầm tím
Giãn mạch hình sao (mạch máu li ti nổi dưới da)
Lòng bàn tay đỏ (bàn tay son)
Vú to ở nam giới, teo tinh hoàn
Rối loạn kinh nguyệt ở nữ
Lú lẫn, mất trí nhớ, hôn mê (do bệnh não gan)
Nôn ra máu hoặc đi tiêu phân đen (xuất huyết tiêu hóa do vỡ tĩnh mạch thực quản)

Các biến chứng của xơ gan

Xơ gan có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:

Bệnh não gan (do gan không thải độc được, chất độc như amoniac tích tụ lên não)
Xuất huyết tiêu hóa do vỡ tĩnh mạch thực quản
Nhiễm trùng dịch báng (viêm phúc mạc nhiễm khuẩn tự phát)
Hội chứng gan – thận (suy thận liên quan đến bệnh gan)
Ung thư biểu mô tế bào gan (ung thư gan nguyên phát)

Chẩn đoán xơ gan

Để chẩn đoán xơ gan, bác sĩ có thể chỉ định:

Xét nghiệm máu: men gan (AST, ALT), albumin, bilirubin, thời gian đông máu (INR), chức năng thận
Siêu âm bụng: đánh giá kích thước gan, lách, dịch báng
FibroScan (đo độ xơ hóa gan không xâm lấn)
Sinh thiết gan: trong một số trường hợp cần xác định rõ nguyên nhân
Xét nghiệm viêm gan virus, tự miễn, sắt, đồng tùy theo nghi ngờ

Điều trị xơ gan

Hiện nay, không có phương pháp nào phục hồi mô gan đã bị xơ hóa hoàn toàn, nhưng việc điều trị có thể làm chậm tiến triển bệnh và cải thiện chất lượng sống.

1. Điều trị nguyên nhân

Ngưng sử dụng rượu bia hoàn toàn.
Điều trị viêm gan B và C bằng thuốc kháng virus.
Kiểm soát tốt các bệnh lý nền: đái tháo đường, mỡ máu cao, béo phì.
Ngừng dùng các thuốc gây độc cho gan.
Điều trị bệnh lý tự miễn, chuyển hóa bằng thuốc chuyên biệt.

2. Điều trị triệu chứng và biến chứng

Phù và cổ trướng: dùng thuốc lợi tiểu, hạn chế muối, chọc tháo dịch nếu cần.
Xuất huyết tiêu hóa: nội soi tiêu hóa để cầm máu, thắt tĩnh mạch thực quản giãn.
Bệnh não gan: chế độ ăn ít đạm, dùng lactulose hoặc rifaximin.
Nhiễm trùng dịch báng: dùng kháng sinh.
Giảm đau, chống ngứa nếu có.

3. Ghép gan

Ghép gan là phương pháp duy nhất có thể điều trị dứt điểm xơ gan giai đoạn cuối. Tuy nhiên, chi phí cao, khan hiếm người hiến tạng, và cần đánh giá kỹ về sức khỏe, nguy cơ, tiên lượng sống còn sau ghép.

Phòng ngừa xơ gan

Tiêm phòng vắc xin viêm gan B.
Quan hệ tình dục an toàn, không dùng chung kim tiêm.
Hạn chế hoặc ngưng hoàn toàn rượu bia.
Kiểm soát cân nặng, đường huyết và mỡ máu.
Ăn uống lành mạnh, tránh thức ăn quá béo hoặc thực phẩm nghi ngờ độc hại.
Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử bệnh gan hoặc yếu tố nguy cơ.