BỆNH LỴ TRỰC TRÙNG: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ

Bệnh lỵ trực trùng là một bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa do vi khuẩn Shigella gây ra, chủ yếu lây truyền qua nguồn nước hoặc thực phẩm ô nhiễm. Đây là một trong những bệnh lây nhiễm qua đường tiêu hóa phổ biến, đặc biệt ở các vùng có điều kiện vệ sinh kém. Dưới đây là một số thông tin về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh lỵ trực trùng:

1. Nguyên nhân

Bệnh lỵ trực trùng do vi khuẩn Shigella gây ra. Có bốn loại chủng Shigella phổ biến, bao gồm:

• Shigella dysenteriae

• Shigella flexneri

• Shigella boydii

• Shigella sonnei

Vi khuẩn Shigella lây lan qua phân-oral (từ phân sang miệng), thường qua việc tiếp xúc với nước hoặc thực phẩm bị ô nhiễm, hoặc do tiếp xúc với người bệnh.

2. Triệu chứng

Triệu chứng của bệnh lỵ trực trùng có thể từ nhẹ đến nặng và thường xuất hiện sau khi bị nhiễm vi khuẩn từ 1 đến 3 ngày. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Tiêu chảy: Thường xuyên, có thể có máu và nhầy trong phân.

• Đau bụng: Đặc biệt là đau quặn, có thể giống cơn co thắt.

• Sốt cao: Thường đi kèm với cảm giác mệt mỏi và ớn lạnh.

• Buồn nôn và nôn: Có thể xảy ra trong giai đoạn bệnh nặng.

• Tiểu ít hoặc không đi tiểu: Do mất nước nghiêm trọng.

• Đau rát hậu môn: Do tiêu chảy kéo dài và đi ngoài nhiều lần.

3. Biến chứng của bệnh lỵ trực trùng

Nếu không điều trị kịp thời hoặc điều trị không đúng cách, bệnh lỵ trực trùng có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, bao gồm:

a. Mất nước và rối loạn điện giải

Tiêu chảy kéo dài và nôn mửa có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng. Điều này có thể gây suy thận, hạ huyết áp, choáng váng và thậm chí tử vong nếu không được bù nước và điện giải kịp thời.

b. Nhiễm trùng huyết (Sepsis)

Khi vi khuẩn Shigella xâm nhập vào máu, nó có thể gây nhiễm trùng huyết. Đây là một tình trạng nguy hiểm đe dọa tính mạng nếu không điều trị nhanh chóng.

c. Tổn thương ruột và loét

Shigella có thể làm tổn thương niêm mạc ruột, gây viêm nhiễm kéo dài và dẫn đến tình trạng loét, thủng ruột. Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể cần phẫu thuật để điều trị thủng ruột.

d. Hội chứng thận hư

Trong một số trường hợp, đặc biệt là với vi khuẩn Shigella dysenteriae, bệnh có thể dẫn đến hội chứng thận hư, gây ra suy thận và các vấn đề về chức năng thận.

e. Kết quả viêm khớp (Reiter's Syndrome)

Một số người bệnh có thể phát triển viêm khớp sau khi nhiễm Shigella, đặc biệt là những người có cơ địa dễ bị viêm khớp. Hội chứng này có thể gây đau đớn và cứng khớp, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

4. Cách chẩn đoán bệnh lỵ trực trùng

Để xác định bệnh lỵ trực trùng, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm sau:

a. Xét nghiệm phân

Xét nghiệm phân là phương pháp chính để chẩn đoán bệnh. Các bác sĩ có thể tìm thấy vi khuẩn Shigella trong mẫu phân của bệnh nhân. Xét nghiệm phân có thể giúp xác định loại vi khuẩn cụ thể gây ra bệnh.

b. Cấy vi khuẩn

Cấy vi khuẩn từ mẫu phân giúp xác định chính xác chủng vi khuẩn Shigella và kiểm tra khả năng kháng thuốc của vi khuẩn, giúp bác sĩ lựa chọn loại kháng sinh phù hợp.

c. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu có thể được thực hiện để kiểm tra dấu hiệu nhiễm trùng hoặc mất nước nghiêm trọng. Trong một số trường hợp, xét nghiệm này cũng giúp xác định các biến chứng như nhiễm trùng huyết hoặc suy thận.

5. Điều trị đặc hiệu

Mặc dù bệnh lỵ trực trùng có thể tự khỏi trong một số trường hợp nhẹ, nhưng điều trị bằng kháng sinh là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ biến chứng và giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng.

a. Kháng sinh

• Fluoroquinolones: Như ciprofloxacin, levofloxacin được sử dụng phổ biến trong điều trị bệnh lỵ trực trùng.

• Azithromycin: Là một lựa chọn thay thế cho fluoroquinolones, đặc biệt khi bệnh nhân không đáp ứng với thuốc đầu tiên.

• Ceftriaxone: Được chỉ định khi bệnh nhân nhiễm trùng nặng và cần điều trị tại bệnh viện.

Việc sử dụng kháng sinh phải tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ, tránh sử dụng thuốc không đúng cách, có thể gây ra tình trạng kháng thuốc.

b. Bù nước và điện giải

Trong trường hợp bệnh nhân bị mất nước nghiêm trọng, việc bù nước qua đường uống hoặc truyền dịch là rất cần thiết. Các dung dịch như ORS (dung dịch bù nước và điện giải) giúp cung cấp nước, muối và các khoáng chất thiết yếu cho cơ thể.

c. Thuốc hỗ trợ khác

• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Như paracetamol có thể được sử dụng để giảm đau và sốt.

• Thuốc chống co thắt: Có thể dùng để làm giảm cơn đau bụng, nhưng cần sử dụng cẩn thận và theo chỉ dẫn của bác sĩ.

6. Phòng ngừa bệnh lỵ trực trùng

Để phòng ngừa bệnh lỵ trực trùng, các biện pháp vệ sinh và an toàn thực phẩm là rất quan trọng. Dưới đây là các cách phòng tránh hiệu quả:

a. Vệ sinh cá nhân

• Rửa tay thường xuyên: Đặc biệt sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với người bệnh hoặc các vật dụng bị ô nhiễm.

• Sử dụng xà phòng và nước sạch: Đây là phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả nhất để loại bỏ vi khuẩn.

b. Vệ sinh thực phẩm và nước uống

• Sử dụng nước sạch: Đảm bảo nước uống được đun sôi hoặc xử lý an toàn.

• Rửa sạch rau củ, trái cây: Đảm bảo các thực phẩm ăn sống được rửa sạch trước khi sử dụng.

• Nấu chín thực phẩm: Đặc biệt là thịt, hải sản và trứng, vì vi khuẩn có thể tồn tại trong thực phẩm chưa chín.

c. Cải thiện điều kiện vệ sinh cộng đồng

• Cải thiện hệ thống thoát nước và vệ sinh môi trường: Đảm bảo các khu vực công cộng có hệ thống vệ sinh sạch sẽ, không có tình trạng nước bẩn hoặc rác thải sinh hoạt tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm.

7. Thời gian điều trị và tiên lượng

• Thời gian điều trị: Với trường hợp bệnh nhẹ, bệnh nhân có thể hồi phục sau 3-5 ngày điều trị. Tuy nhiên, nếu có biến chứng hoặc nhiễm trùng nặng, thời gian điều trị có thể kéo dài hơn.

• Tiên lượng: Với điều trị đúng cách, hầu hết bệnh nhân sẽ hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.