Đã Xem: 27

Alzheimer: Nguyên nhân, triệu chứng, và cách điều trị

1. Tổng quan về bệnh Alzheimer

Bệnh Alzheimer là một dạng rối loạn thần kinh tiến triển, gây tổn thương đến trí nhớ, tư duy, hành vi và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây sa sút trí tuệ (dementia), chiếm khoảng 60–80% tổng số ca sa sút trí tuệ trên toàn thế giới.

Bệnh thường khởi phát âm thầm, tiến triển chậm nhưng không thể đảo ngược, và hiện nay vẫn chưa có phương pháp chữa trị dứt điểm. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dự báo, đến năm 2050, thế giới có thể có hơn 150 triệu người mắc Alzheimer nếu không có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

---

2. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

Dù nguyên nhân cụ thể của bệnh Alzheimer chưa được xác định hoàn toàn, nhưng các nhà khoa học đã phát hiện một số cơ chế bệnh sinh chính:

● Sự tích tụ mảng amyloid beta

Một loại protein bất thường gọi là amyloid beta tích tụ thành các mảng giữa các tế bào thần kinh, cản trở tín hiệu thần kinh và gây viêm.

● Sự rối loạn của protein tau

Trong tế bào thần kinh, protein tau bị biến đổi bất thường và kết dính với nhau, tạo ra các sợi xoắn. Điều này phá vỡ hệ thống vận chuyển bên trong tế bào, dẫn đến chết tế bào thần kinh.

● Mất cân bằng hóa chất não

Sự suy giảm acetylcholine – chất dẫn truyền thần kinh quan trọng cho trí nhớ và học tập – là một yếu tố chính góp phần vào quá trình sa sút trí tuệ.

---

3. Các yếu tố nguy cơ

• Tuổi cao (đặc biệt sau 65 tuổi)

• Di truyền: Người có gen APOE ε4 có nguy cơ cao hơn

• Tiền sử gia đình: Có người thân bị Alzheimer

• Bệnh lý mạch máu: Tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa động mạch

• Lối sống kém lành mạnh: Ít vận động, ăn uống thiếu khoa học, hút thuốc, uống rượu

• Trầm cảm kéo dài, cô đơn, ít giao tiếp xã hội

---

4. Biểu hiện lâm sàng

Alzheimer thường được chia làm 3 giai đoạn:

● Giai đoạn nhẹ (giai đoạn sớm):

• Hay quên các sự kiện vừa xảy ra

• Gặp khó khăn trong việc gọi tên đồ vật hoặc tìm từ phù hợp

• Dễ lạc đường ở nơi quen thuộc

• Khó khăn khi lập kế hoạch hoặc giải quyết vấn đề

● Giai đoạn trung bình:

• Mất phương hướng nghiêm trọng hơn

• Không nhận ra người thân quen

• Rối loạn giấc ngủ, dễ bị kích động, lo âu hoặc trầm cảm

• Có thể có hành vi lặp đi lặp lại, nói nhảm

● Giai đoạn nặng:

• Mất khả năng giao tiếp

• Không kiểm soát được hành vi cá nhân

• Không tự ăn uống, vệ sinh cá nhân

• Cần được chăm sóc hoàn toàn

---

5. Chẩn đoán bệnh Alzheimer

Chẩn đoán Alzheimer không chỉ dựa vào biểu hiện lâm sàng mà còn cần kết hợp nhiều phương pháp khác nhau:

• Trắc nghiệm trí nhớ: MMSE, MoCA

• Chẩn đoán hình ảnh não: MRI, CT, PET

• Xét nghiệm dịch não tủy (CSF): Phát hiện protein amyloid và tau bất thường

• Xét nghiệm gen: APOE ε4 (trong một số trường hợp nghi ngờ di truyền)

---

6. Điều trị và quản lý bệnh

Hiện nay chưa có thuốc điều trị dứt điểm Alzheimer, nhưng có thể làm chậm tiến triển bệnh và cải thiện chất lượng sống:

● Thuốc điều trị triệu chứng

• Nhóm ức chế cholinesterase: Donepezil, Rivastigmine

• Thuốc điều hòa glutamate: Memantine

• Kết hợp thuốc chống trầm cảm, lo âu hoặc thuốc an thần khi cần

● Can thiệp không dùng thuốc

• Liệu pháp nhận thức hành vi

• Trị liệu âm nhạc, nghệ thuật

• Tăng cường vận động thể chất, trí tuệ

• Hỗ trợ tâm lý cho người bệnh và người chăm sóc

---

7. Phòng ngừa bệnh Alzheimer

Dù không thể ngăn chặn hoàn toàn, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy rằng việc thay đổi lối sống có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh:

• Tập thể dục đều đặn

• Ăn uống lành mạnh, đặc biệt là chế độ Địa Trung Hải (nhiều rau xanh, cá, hạt, dầu ô liu)

• Giữ tinh thần lạc quan, kiểm soát stress

• Ngủ đủ giấc và ngủ sâu

• Học hỏi và duy trì các hoạt động trí tuệ, như đọc sách, chơi nhạc cụ, học ngoại ngữ

• Tăng cường giao tiếp xã hội

---

8. Sống chung với bệnh Alzheimer

Bệnh Alzheimer không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh mà còn làm thay đổi sâu sắc cuộc sống của người thân. Việc chăm sóc bệnh nhân Alzheimer cần sự kiên nhẫn, tình yêu thương và kiến thức đúng đắn:

• Tạo môi trường sống an toàn, có sự nhất quán

• Giảm thiểu các yếu tố gây kích thích hoặc nhầm lẫn

• Giao tiếp nhẹ nhàng, chậm rãi

• Tôn trọng nhân phẩm và cảm xúc của người bệnh

• Tìm đến các hội nhóm hỗ trợ hoặc bác sĩ chuyên khoa